Eerste schepen van ontharding
In Bonheiden is ontharding een politieke keuze. Bij de start van deze bestuursperiode liet eerste schepen Mieke Van den Brande (lokale partij BRUG!) de term expliciet opnemen in haar portefeuille. Daarmee is ze de eerste in Vlaanderen die zich officieel schepen van ontharding mag noemen. De daad werd zo letterlijk bij het woord gevoegd: wat je benoemt, kan je ook echt gaan uitvoeren.
23 mei 2025
Mieke drong bij de opmaak van het bestuursakkoord bewust aan op ‘ontharding’ als volwaardig beleidsdomein. “Als je zaken benoemt, kom je verder,” stelt ze. Door het thema scherp te formuleren, verzekerde ze zich van een duidelijk mandaat om het structureel te koppelen aan ruimtelijke dossiers. De bestuursploeg volgde haar hierin. De hoop is dat deze verankering het verschil zal maken wanneer er keuzes moeten worden gemaakt over hoe ruimte in de gemeente wordt ingericht.
Wat wil ze in de praktijk doen deze legislatuur?
De schepen staat aan het begin van haar traject, maar haar koers is duidelijk: ze wil af van de klassieke aanpak waarin ontharding pas op het einde van een dossier wordt bekeken. In plaats van “te laat te komen” met vergroening of infiltratie, wil ze dat elk ruimtelijk project vertrekt vanuit een visie waarin ontharding van meet af aan wordt meegenomen.
Daarvoor kijkt ze onder meer naar methodieken zoals die van watermaatschappij Pidpa, die al werken met ontwerpstandaarden waarin ruimte voor water, groen en ontharding vanaf het begin geïntegreerd worden. Ze is van plan om die aanpak ook binnen haar gemeentelijke diensten te laten testen en toepassen.
In haar voorbereiding voorziet ze ook verhardingscompensatie in lopende infrastructuurdossiers. Zo wordt in twee geplande heraanleggingsprojecten gezocht naar mogelijkheden om elders overmaatse verharding op te breken. Tijdens een eerdere onthardingsexpeditie met Breekijzer werden in nabijgelegen straten al zones met een teveel aan verharding geïdentificeerd. Die komen met deze compensatielogica mogelijks versneld in aanmerking om straatdelen actief te vergroenen.
Bonheiden is van plan om middelen uit de Vlaamse dotatie open ruimte te reserveren voor concrete onthardingsacties. Daarmee wijkt de gemeente af van de praktijk in vele andere steden en gemeenten, waar deze fondsen vaak verdwijnen in de algemene begroting.
Ontharding als kader voor meerdere beleidsdomeinen
Mieke Van den Brande ziet ontharding niet als een losstaande ingreep, maar als een logica die verschillende beleidsdomeinen met elkaar kan verbinden. Uiteraard horen daar mobiliteitsplannen, bermbeheer en klimaatadaptatie bij, maar ook onverwachte linken worden verkend. Zo wil ze het jeugdbeleidsplan aangrijpen om publieke ruimte kindvriendelijker in te richten. Ontharden wordt op die manier een strategie voor spel, beweging en spontane ontmoeting.
Taal speelt daarbij een verrassend grote rol. Tijdens een RE-MOVE-verkenning werden in Bonheiden oververharde wegen benoemd als “verkavelingsboulevard”, “eenzame weg” of “publieke oprit”. Die typologieën geven ambtenaren en bestuurders een nieuwe bril om naar de ruimte te kijken. Van den Brande wil die termen breed verspreiden binnen de gemeentelijke diensten. Alleen al het benoemen maakt dat een weg niet langer vanzelfsprekend is, maar een plek met een bepaalde functie, gebruikskost en veranderlijkheid.
Wat staat er in het meerjarenplan?
De plannen voor de komende jaren zijn ambitieus. Bij de geplande dorpskernhernieuwing in Bonheiden wil de schepen een deel van het kerkplein ontharden en de ruimte omvormen tot een groene, klimaatbestendige ontmoetingsplek met ruimte voor regenwaterinfiltratie en hergebruik.
Ook oudere woonwijken staan op de agenda. Deze wijken werden ontworpen in een tijd waarin brede wegen symbool stonden voor vooruitgang. Vandaag ziet men die infrastructuur steeds vaker als ballast of inefficiënt gebruik van de ruimte. Van den Brande wil hier inzetten op ontharding als hefboom voor meerdere uitdagingen tegelijk: sociale cohesie, sluipverkeer, zachte verbindingen, groen-blauwe netwerken en zelfs energievoorziening.
Op grotere schaal zal de oude Meurop-fabriekssite in Rijmenam via een brownfieldconvenant herontwikkeld worden tot een gemengde woon- en werkomgeving. Centraal verdwijnt de verharding en zal er een openbaar park komen als verbinding tussen de dorpskern en de Dijlevallei.
Ontharding als sociaal cement: een recept voor elke gemeente
Naast de grote dossiers, kijkt Bonheiden ook naar kleinere, maar sociaal betekenisvolle ingrepen. Zo onderzoekt de gemeente hoe parochiezalen en hun verharde omgeving kunnen worden getransformeerd. Daar waar nu een grijze asfaltvlakte ligt, leeft het idee voor een gezamenlijk project tussen jeugdbeweging, school en lokale middenstand. De gebruikers gaven zelf aan dat het openbreken van de ruimte de spel- en verblijfswaarde zou vergroten, én het samenleven tussen verschillende groepen zou bevorderen.
Dit soort projecten zijn exemplarisch voor wat ontharding kan betekenen: niet enkel een technische of ecologische ingreep, maar ook een sociaal bindmiddel. Ontharding als tussenruimte, waar ontmoeting en gedeeld gebruik vanzelfsprekend worden: hét recept voor elk gemeentelijk meerjarenplan.
Wil je een onthardingsactie opnemen in jouw gemeentelijk meerjarenplan?
Inspiratie of begeleiding nodig? Contacteer ons via dre@breekijzer.be.
